Brexit – fakty i mity

W piątek, 31 stycznia 2020 roku Wielka Brytania opuściła struktury Unii Europejskiej. Brexit, zapoczątkowany referendum w czerwcu 2016 roku, dobiegł końca. Co jednak oznacza to w praktyce? Czy rząd nadal będzie chronił prawa obywateli UE zamieszkałych na terenie Wielkiej Brytanii? Przedstawiamy fakty i obalamy mity związane z brexitem.

Brexit – co się zmieni?

Wielu z nas poszukuje informacji dotyczących konsekwencji opuszczenia UE przez Wielką Brytanię, które będą odczuwalne dla jej mieszkańców. Na wstępie należy zaznaczyć, że od 31 stycznia do Zjednoczone Królestwo znajduje się tzw. okresie przejściowym (transition period), który potrwa najprawdopodobniej do 31 grudnia 2020 roku. Przez ten czas obowiązują w UK wszystkie wcześniejsze przepisy UE, a zatem de facto, do końca roku nie odczujemy żadnych zmian. A jakie czekają nas później? Przede wszystkim:

• Wycofanie swobody przemieszczania się – aktualnie paszport UE albo dowód tożsamości stanowią wystarczający dokument uprawniający do wjazdu do kraju lub do podjęcia zatrudnienia. Po zakończeniu okresu przejściowego, swoboda przemieszczania się będzie zastąpiona systemem punktowym. Oznacza to, że obywatele UE, chcący wjechać na teren UK, będą musieli posiadać wizę, aby móc zatrzymać się na dłużej lub podjąć pracę w Wielkiej Brytanii, a możliwości zatrudnienia będą warunkowały potrzeby rynku pracy i kwalifikacje kandydata.
• Zmiany w zakresie wymiany handlowej, naukowej, bezpieczeństwa itp. – pewne jest, że nastąpią zmiany, ale póki co są one przedmiotem negocjacji.

Polacy w UK – jaki obowiązek w związku z Brexitem?

Polacy w UK stanowią najliczniejszą grupę osób pośród 3,5 miliona obywateli UE zamieszkujących Wielką Brytanię. Zgodnie z zapowiedzią rządu UK, wszystkie prawa tych osób będą chronione do 31 grudnia 2020 roku. Po tym czasie, obywatele UE nadal będą mogli zamieszkiwać UK, ale zobowiązani są do zarejestrowania się w tzw. EU Settlement Scheme. Rejestracji należy dokonać najpóźniej do 30 czerwca 2021 roku. Jest ona w pełni bezpłatna. Celem rejestracji jest nadanie nam statusu „settled” albo „pre-settled”. Status jest nadawany na podstawie informacji na temat tego, jak długo mieszkamy w Wielkiej Brytanii. Po podaniu przez nas tej informacji, system weryfikuje jej poprawność, kontaktując się z różnymi instytucjami. W razie wątpliwości możemy zostać poproszeni o przesłanie dokumentów potwierdzających długość naszego pobytu w UK, takich jak bilety lotnicze czy wyciągi bankowe.

Status settled i status pre-settled – co oznacza?

Warto wyjaśnić różnicę pomiędzy dwoma statusami, możliwymi do otrzymania w drodze rejestracji:

• Status settled – status osoby osiedlonej – może go otrzymać osoba, która przebywa w UK nieprzerwanie przez 5 lat. Ważne jest tutaj zrozumienie określenia „nieprzerwanie”, które oznacza „co najmniej 6 miesięcy w każdym roku”. Dopuszcza się jednak wyjątki, które szczegółowo zostały określone na stronie internetowej rządu UK. Osoba ze statusem settled może czasowo opuścić UK (przebywać np. w Polsce) przez maksymalnie 5 lat, aby zachować status settled.
• Status pre-settled – status tymczasowy – może go otrzymać osoba, która nieprzerwanie przebywa w UK mniej niż 5 lat. W momencie osiągnięcia 5-cioletniego okresu, osoba taka może ubiegać się o status settled. Jest ona także uprawniona do przebywania za granicą przez maksymalnie 2 lata, jeśli nie chce stracić statusu pre-settled.

Kiedy można być zwolnionym od rejestracji w EU Settlement Scheme?

W internecie i wśród obywateli UE zamieszkujących Wielką Brytanię wciąż krąży wiele mitów na temat zwolnień od konieczności rejestracji w EU Settlement Scheme, które rzekomo mają przysługiwać w niektórych przypadkach. Aby zapobiec rozsiewaniu nieprawdziwych informacji, burmistrz Londynu, po konsultacji z prawnikiem, przestrzega, iż:

• bez względu na to, jak długo mieszkamy w UK, mamy obowiązek złożenia wniosku o przyznanie statusu, jeśli chcemy nadal pozostać w Wielkiej Brytanii. Wyjątkiem jest sytuacja, jeśli posiadamy już status uprawniający do pozostania w UK, np. Indefinite Leave to Remain;
• osoby posiadające rezydenturę stałą również są zobowiązane do rejestracji;
• nawet jeśli pozostajemy w związku małżeńskim z obywatelem brytyjskim, mamy obowiązek rejestracji w systemie,
• dziecko urodzone w Wielkiej Brytanii niekoniecznie musi zostać „z automatu” uznane za obywatela brytyjskiego i wobec niego również istnieje obowiązek złożenia wniosku. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy któryś z rodziców, w chwili porodu był obywatelem brytyjskim lub posiadał status Indefinite Leave to Remain.

Zamiast ufać krążącym plotkom, warto więc zainteresować się tematem i samemu upewnić, czy faktycznie posiadamy uprawnienia do zwolnienia z obowiązku rejestracji w EU Settlement Scheme, aby uniknąć w przyszłości niemiłej niespodzianki. Warto też wiedzieć, że zawsze możemy skorzystać z internetowego narzędzia, które w kilka minut pozwoli nam na sprawdzenie wspomnianych uprawnień. Znajduje się ono pod linkiem: https://tiny.pl/tztzt